Ευρωλαγνεία, ευρωσκεπτικισμός και αντιευρωπαϊσμός

by Ανδρέας Θεοφάνους*
24/04/2014

-Εμείς λέμε ότι Ευρωπαϊκή Ένωση=ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ..-

Στις πλείστες χώρες της ΕΕ, ακόμα και σε αυτές που δεν αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, υπάρχει έντονο το στοιχείο του ευρωσκεπτικισμού. Κι’ αυτό διότι πέραν των ελλειμμάτων δημοκρατίας και αλληλεγγύης, των πιεστικών κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων τίθεται επίσης ζήτημα κοινών πεποιθήσεων αναφορικά με ένα ολοκληρωμένο υπόδειγμα το οποίο να αντιπροσωπεύει τους Ευρωπαίους πολίτες. Στις χώρες οι οποίες υποφέρουν περισσότερο, τα στοιχεία του ευρωσκεπτικισμού είναι έντονα προσεγγίζοντας τα όρια του αντιευρωπαϊσμού. Στην Ελλάδα και στην Κύπρο, όπως επιβεβαιώνουν τα τελευταία ευρωβαρόμετρα, είναι φυσικά αυξημένο το φαινόμενο αυτό καθώς οι χώρες αυτές υποφέρουν από τις πολιτικές της ΕΕ.

Από την άλλη όμως πρέπει να παρατηρήσουμε ότι στον αντίποδα υπάρχει και το στοιχείο της ευρωλαγνείας, δηλαδή η ωραιοποίηση και η εξιδανίκευση του ο,τιδήποτε πηγάζει από την ΕΕ. Η ευρωλαγνεία αποτελεί μια στάση ζωής βάσει της οποίας ό,τι προέρχεται από την ΕΕ/Ευρώπη θεωρείται εξ ορισμού καλύτερο από το τοπικό ή το εθνικό. Η προέκταση αυτής της λογικής και το επακόλουθο είναι ότι το αξιακό σύστημα αλλά και οι πρακτικές της ΕΕ θεωρούνται υπέρτερες. Στην περίπτωση της Κύπρου ακόμα και την ώρα που το Eurogroup προχωρούσε εξευτελίζοντας την πολιτεία και εκτελώντας την κυπριακή οικονομία με το κούρεμα καταθέσεων και την επιβολή δυσβάστακτων μνημονιακών όρων, κυβερνητικοί αξιωματούχοι εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους προς τους εταίρους για την αλληλεγγύη τους. Η στάση αυτή στηρίχθηκε και από συγκεκριμένα ρεύματα της κοινωνίας των πολιτών.
Η ευρωλαγνεία θεωρεί ότι συνιστά πολιτιστική βελτίωση η εναρμόνιση με το αξιακό σύστημα της ΕΕ σε όλα τα επίπεδα. Θεωρεί επίσης ότι η εμμονή σε παραδόσεις και την εθνική ταυτότητα συνιστούν οπισθοδρόμηση. Οι θέσεις «δεν υπάρχει PLAN-B», «αυστηρή τήρηση του Μνημονίου», «ευχαριστούμε τους εταίρους για την αλληλεγγύη τους» παρά τα κουρέματα και τους σκληρούς μνημονιακούς όρους αποτελούν μια σοβαρή και επικίνδυνη διάσταση της έκφρασης της ευρωλαγνείας. Σημειώνεται συναφώς ότι ακόμα και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σε πρόσφατη συνέντευξη του στο ΡΙΚ χαρακτήρισε τις αποφάσεις του Eurogroup ως βάρβαρες.

Ο ευρωσκεπτικισμός μπορεί να πηγάζει από πολλά ρεύματα: από τη φιλοσοφία που πιστεύει σε μια ενοποιημένη Ευρώπη και ως εκ τούτου εκφράζει δυσαρέσκεια και οργή για τα τεκταινόμενα. Είναι δυνατό επίσης να πηγάζει από ρεύματα τα οποία θεωρούν τα υφιστάμενα δημοκρατικά ελλείμματα απαράδεκτα. Μπορεί επίσης να πηγάζει από ρεύματα που αμφισβητούν τη δυνατότητα της Ένωσης να δώσει περισσότερα από το εθνικό κράτος.

Ο αντιευρωπαϊσμός μπορεί να είναι αποτέλεσμα ιδεολογικών τοποθετήσεων καθώς και οικονομικών συνθηκών που δημιουργούν επίσης κλίμα ξενοφοβίας και ρατσισμού. Πάνω απ’ όλα όμως είναι έκφραση έντονης δυσαρέσκειας για την υφιστάμενη πολιτική της Ένωσης. Ο ευρωσκεπτικισμός στην ακραία του μορφή είναι δυνατό να αγγίζει τον αντιευρωπαϊσμό.

Σήμερα στην Κύπρο για πρώτη φορά μετά την ένταξη συμβιώνουν και τα τρία αυτά ρεύματα: ευρωλαγνεία, ευρωσκεπτικισμός και αντιευρωπαϊσμός. Καθώς προσεγγίζουμε τις εκλογές για ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα διαφανεί πως αυτά τα ρεύματα θα εξελιχθούν, ποια θα είναι η δύναμη τους και πως θα επηρεάσουν το πολιτικό σκηνικό στην Κύπρο.
Πάντως το θετικό είναι ότι ολοένα και αυξάνονται οι φωνές οι οποίες κρίνουν ότι η υφιστάμενη αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης είναι όχι μόνο στρεβλή αλλά και επικίνδυνη. Αντί να μεταφέρονται πόροι στα πλαίσια της αλληλεγγύης από τον Βορρά προς τον Νότο οι πόροι μεταφέρονται από τις χώρες του Νότου προς τον Βορρά.

Στις επερχόμενες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπάρχουν φόβοι ότι αφ’ ενός η αποχή θα είναι ψηλή και αφ’ ετέρου θα υπάρξει ενίσχυση ακραίων πολιτικών ρευμάτων. Στην Κύπρο η πολιτική που ακολουθείται η οποία οδηγεί στην πτωχοποίηση της κοινωνίας θα ενισχύσει τις τάσεις του ευρωσκεπτικισμού αλλά και του αντιευρωπαϊσμού. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πως αυτά θα εκφρασθούν.

Η ευρωλαγνεία η οποία εκφράζεται με την πλήρη ταύτιση με τις θέσεις της Τρόικας δεν μπορεί επ’ άπειρο να δαιμονοποιεί την αντίθετη άποψη και να ασχολείται με τα λάθη της προηγούμενης κυβέρνησης. Πρέπει κάποια στιγμή να δει τι πραγματικά συμβαίνει τόσο εδώ όσο και σε άλλες χώρες μέλη και πως προχωρούμε παρακάτω. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να ορθωθεί ένας ολοκληρωμένος πολιτικός λόγος ο οποίος θα συμβάλει στην εκτόνωση της κρίσης στην Κύπρο αλλά ταυτόχρονα θα εμβολιάσει σκέψεις και προβληματισμούς σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο ούτως ώστε η ΕΕ να βρει ξανά την αυτοπεποίθηση της και τον λόγο ύπαρξής της.

Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.